Cumhuriyet Meydanı büyüye büyüye
Bülent Alpagut
- 05062218413
MODERN TAVŞANLI’YA MODERN BİR CUMHURİYET
MEYDANI YAKIŞIR
Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde bulunan tasnif kodu ( Meclis-i Vükela) dosya numarası 215,gömlek numarası 22 olan belgede 1919 yılında TAVŞANLI ve EMET’in kaza(ilçe) yapılmasıyla ilgili Bakanlar Kurulu kararı var.
Yine, bir başka belgeye göre de”ANKARA Hükümeti’nin,,25 MART 1921’de TAVŞANLI’yı , ilçe yaptığını öğreniyoruz. Bu belge esas alınırsa; Bu tarihten , 3 ay 20 gün sonra , Tavşanlı 15 Temmuz 1921 tarihinde işgal edilmiş oluyor demektir. Ama diğer belgeye göre yani; Başbakanlık Osmanlı Arşivi’ndeki kayıtlara göre Tavşanlı Emet ile birlikte 1919 yılında ilçe olmuştur.Bu yıl dikkate alınırsa ortada henüz bir işgal yoktur. Belki de Atatürk Samsun’a bile çıkmamıştır. Peki hangi kayıtlara inanacağız?Hangi tarihi esas alacağız? Bir belgeye göre henüz ilçede bir kaymakam yoktur. Bir belgeye göre de ilçede bir kaymakam vardır. Tavşanlı’nın ilk Kaymakamı Kamil Bey işgalden önceki Tavşanlı’nın mı,yoksa işgal sırasındaki Tavşanlı’nın mı kaymakamıdır? Tavşanlı ilçe olalı beri Cumhuriyet Meydanı büyüye büyüye bugünkü durumuna gelmiştir. Bu meydan ilçe olalı beri yüzlerce etkinliğe sahne olmuştur. Ben bile bu meydanda nice siyasilerin nutuk attıklarına tanığım. Merhum Adnan Menderes,merhum Osman Bölükbaşı, merhum Süleyman Demirel, merhum Mesut Yılmaz, Prof. Dr.Tansu Çiller,üst rütbeli komutanlar,kaymakam ve valiler,milletvekilleri bir vesileyle halka hitabetmişlerdir. Ben bile yıllarca bu meydanda milli bayramları yönettim. Bunlara en büyük tanık,bugünün Belediye Müzesi( Belediye Başkanı merhum Fevzi Coşgun tarafından açılmıştı,geçmişin Rüştiye binası ve Adliyesi ) en büyük tanıktır. Ama dili yoktur ki söylesin!...
Ben Tavşanlı Cumhuriyet Meydanı’nı ilk kez Simav Adlyesi’nde Hakim olarak görev yapan,mesleğinden kendi isteğiyle ayrıldıktan sonra Tavşanlı’da Orman İşletmesi Avukatı olarak göreve başlayan(1946) merhum babam Hüsamettin Alpagut sayesinde gördüm. Babam Tavşanlı’ya gelmeseydi nereden görecektim?Tavşanlı Cumhuriyet Meydanı’nda ilk çelenklerin ,yeni açılan Atatürk Büstü’ne, 29 Ekim 1932 tarihinde konulduğunu gösteren bir fotoğrafı Tavşanlı Belediyesi Fotoğraf Müzesi yetkilisi sevgili Metin Ertekin göndermiş. Bana çok yardımcı oldu. Allah razı olsun. Fotoğrafta merhum kaymakam Osman Nuri Bey ve merhum milletvekilimiz Halil Benli apaçık görünüyorlar.(Merhum Halil Benli bilindiği gibi ilk milletvekilimiz. 1934 yılındaki genel seçimlerde yine milletvekili olmuş, bazı evraklarda oluşan noksanlıklar dikkate alınarak TBMM’ne girememiş, tekrar Tavşanlı’ya dönmek zorunda kalmış, Bir anlamda mağdur olmuş.Tekrar, Belediye başkanlığı görevine kaldığı yerden devam etmiş.1937 yılı sonuna kadar görevini sürdürmüş. Doğrulatamadığım bilgilere göre o tarihte Kütahya Valisi merhum Nusret Doğruer ‘in, bu Cumhuriyet Meydanı’nda yapılan çelenk koyma töreni ve Atatürk Büstü açılışı nedeniyle merhum Tavşanlı Kaymakamı Osman Nuri Bey’e bir kutlama telgrafı gönderdiği biliniyor. Teyide muhtaç bir bilgi. . Ama böyle bir telgraf maalesef bugün arşivlerde yok. 9 Eylül 1931 tarihinde göreve başlayan ve ne zaman ilçeden ayrıldığı bilinmeyen, Tavşanlı ‘nın merhum 4.kaymakamı Osman Nuri Bey ve merhum Milletvekiimiz Halil Benli de ilk belediye başkanı olarak Tavşanlı Tarihin’de Atatürk Büstü’ne ilk çelenk koyanlar olarak geçmiş oluyorlar.
14 Mayıs 1950 tarihinde çok partili dönemin ilk genel seçimlerinde bu meydan tarihi bir görüntü vermiş,meydan yüzlerce Demokrat Parti sempatizanı partili tarafından hınca hınç doldurulmuştu.Ben o gün Tavşanlı’daydım. 13 yaşındaydım. Meydana ulaşan yollardan ; Bugün adı” Tahsin Buruk Caddesi”eski adı “PTT Caddesi” olan güzergahta iğne atsan yere düşmez misali insan kalabalığı vardı.Cumhuriyet Meydanı’na elinde Türk Bayrağı ile ilk giren de zamanın ,en büyük Demokratlarından olarak bilinen Kemal Çakar’ın kasap babasıydı.
Tavşanlı’nın ilk belediye başkanı,merhum Hacı Ahmet Hamdi Efendi(1885-1886),sonraki belediye başkanları; Süleyman Ağa(1888-1889),Hacı Ahmet Efendi(1890),Hacı kara Alizade Süleyman Ağa( 1892), Hacı Ahmet Efendi(1893),Yüzbaşızade Hasan Efendi(1895),Yüzbaşızade Hafız Hasan Efendi(1896),Hafız Hasan Efendi( 1897-1898),Reis Vekili Mehmet Ağa(1899),Bekirzade Hasan Efendi(1900),Bekirzade Hafız Hasan Efendi(1901),Hasan Efendi(1902-1903),Hacı Halil Efendi(1904-1905-1906-1907), Mehmet Serdaroğlu(1912-1914),Hacıkadirzade Mustafa Efendi( 1920-1921),Mehmet Boyacıoğlu(1923),Ahmet Arıkan(1925),Ahmet İğillioğlu(1926-1930) dönemlerinde Cumhuriyet Alanı’nın adı da yoktu, meydanda Atatürk Büstü de.. Ancak Belediye Başkanı merhum Mehmet Boyacıoğlu(1923) yılında Belediye başkanıydı. Tavşanlı ilçe olalı 2 yıl olmuştu. Meydanın adının kesinlikle “ Cumhuriyet Meydanı” olarak lanse edilmesini istemiştir,
Ben sünnet olduğumda,Cumhuriyet Meydanı çevresi eski,ahşap binalarla çevriliydi.Bugün bu eski,ahşap evler artık kalmadı. Bir kısmı zamanın belediye başkanları tarafından ekonomik sıkıntılar çekildiği sıralarda istimlak edilmiştir. Bugünkü ahşap eski Belediye hizmet binası(eski Rüştiye,Adliye ve halen Belediye Müzesi ne ev sahipliği yapıyor) tarihi olduğu için yıkılmaktan kurtulmuştur. Şehrin en ortalık yerindedir. Birkaç kez restore edilmiştir. Ama kocaman bir çıra gibidir. Allah korusun demekten başka bir dileğim olamaz.
Zaman içinde Cumhuriyet Meydanı, Belediye Başkanları; Mehmet Boyacıoğlu,Ahmet Arıkan,Ahmet İğillioğlu,Halil Benli, Ethem Serdaroğlu, Tahsin Buruk, Mustafa Baysal,Mehmet Çakmak, Cemil Köylü, Hüseyin Kulluk, İbrahim çırak, Saip Nalbantoğlu(aynı zamanda kaymakamdı),İhsan Atakan( Aynı zamanda kaymakamdı), Sadık Penbe, Ömer Mutafoğlu, Enver Girgin, Abdullah İrfan Bali,İhsan Şirin, Cemal Ünsal( Aynı zamanda belediye evlendirme memuruydu),Mustafa Gürsoy Subaşı,Fevzi Coşgun, Mehmet Ali Cengizgil, Hüsnü Ordu, Mehmet Zeki Akcan, Ali İhsan Çakır,halen görev başındadır;Mustafa Güler dönemlerinde iyileştirme çalışmaları yapılmıştır. Tavşanlı Cumhuriyet Meydanı’nda en büyük çalışma eski milletvekilimiz,Belediye başkanımızdı Hüsnü Ordu zamanında yapılmıştır. Meydan döşenen pişmiş,dayanıklı kırmızı tuğlalarla kaplanmıştır. Yine Anavatan İktidarı döneminde Tavşanlı cumhuriyet Meydanı zamanın iktidarı Anavatan Partisi’nin simgesi, “ Petek” yer karolarıyla kaplanmıştır. Sonra iktidar değişmiş,bu petek karolar sökülmüş,Asri Mezarlık önünde toplanmış,bir kısmı da mezarlık içinde değerlendirilmiştir.Geri kalanı da kapanın elinde kalmıştır. Tavşanlı Cumhuriyet Meydanı ilk Atatürk Anıtı’na 1980Askeri Darbesini takibeden yıllar içinde kavuşmuştur. 19 Mayıs 1982 Atatürk’ü Anma Gençlik ve Spor Bayramı’nda , fiberglastan At üzerinde Atatürk Heykeli ‘nin açılışı yapıldı. Ben bu açılışta görevliydim. Kütahya Hava Er Eğitim Tugay K.lığından gelen yüksek rütbeli subayların ,zamanın Kütahya Valisi Saner Arman’ın da katıldığı tören muhteşem olmuştu. O zaman heykel yıktırılan Hükümet Konağı’na 8-10 m uzaklıkta,Cumhuriyet Meydanı’nın tam ortasındaydı. Bu anıtın, gerek at üzerindeki Atatürk’ün gerekse atın içi boştu. Ne zaman merhum belediye başkanı Enver Girgin devreye girdi,heykel bir anlamda sağlam bir konuma getirildi. Ama bu kez heykelin yeri eski belediye hizmet binası önüydü.Merhum belediye başkanını heykeli sağlamlaştırmaya iten neden de bir gün makam odasında sohbetteyiz. Bir itfaiye arazözü gelmiş,Atatürk Anıtı7na hortumla tazyikli su püskürtüyordu. Heykel sallanmaya başlamıştı. Merhum Girgin,yerinden fırlamış,anıtı hortumla yıkayan itfaiye erini uyarmıştı. Allah’tan anıt sallanmış ama yıkılmamıştı. Çünkü içi boştu. İşte bu olay sonrasında Ata binmiş Atatürk Anıtı ‘nın boş kısımları sıvı çimentoyla dolduruldu da bugün anıt hiçbir olumsuzluktan etkilenmiyor.
.Atatürk Anıtı ilk kez yerine yerleştirildiğinde Atatürk’ü taşıyan yağız atın başı belediyeye,arkası Hükümet Konağı’na bakıyordu .Atatürk Anıtı,daha sonra eski belediye binasının önüne alındı.Bu kez Anıttaki atın başı Akdeniz’e,dolayısıyla Hükümet Konağı’na bakacak şekilde düzeltildi.Çünkü bu da sorun olmuştu. Sorun bugün de vardır. Anıttaki atın kuyruğu yine Belediye Hizmet binasına bakmaktadır. Bunda ne var ki diyenler olabilir. Bunu eleştirenlere sormak gerek. Cumhuriyet Meydanı Hüsnü Ordu döneminde büyük bir havuzla taçlandırıldı. Hatta kışın sert ikliminde zarar görmemesi için bu havuzun üzerine kış girerken kalın bir naylon branda çekilirdi.ama bu havuz bugün yok.Eğer ata binmiş Atatürk Anıtı bu görkemli havuzun tam ortasında olsaydı belki bu fıskiyeli havuz bugün de var olacaktı.
Geçtiğimiz aylarda 30 yıllık Hükümet Konağı yorgun bina kapsamında yıktırıldı. Eski Tavşanlı Halkevi’nin ayakta kalan son bölümü de yıktırılınca Cumhuriyet Meydanı’nın sınırları İstiklal İlköğretim Okulu’nun çevre duvarına kadar genişledi. Bugün Tavşanlı Cumhuriyet Alanı’nın yeniden dizayn edileceği söylentileri var. Benim sevgili başkanımızın bir öğretmeni olarak diyeceklerim var. Sevgili Mustafa Güler çevre planlamacısı,akıllı,geleceği gören ,ufku geniş bir evladımız. Eski Belediye binasından İstiklal İlköğretim Okulu çevre duvarına kadar genişleyen Cumhuriyet Alanı7nı yeniden dizayn etmek istiyorsa,bence acele etmesin. Önce Anıtı bir kenara çekelim. Sonra Cumhuriyet Alanı’nın altını oyalım. Yüzlerce aracın gireceği bir yer altı garajı yapalım. Yerin altına gerekirse pasajlar bile yapılır. Yeni bir Tavşanlı doğar. Sonra yüzeye çıkıp,geleceğin modern Cumhuriyet Alanı’nı inşa edelim Türkiye’de herkes “ Tavşanlı’da bir Cumhuriyet Meydanı var” desin. Tavşanlı Belediyesi isterse gemileri karadan yürütebilir. Denizi Tavşanlı’ya getirebilir. Bunların hayal olduğunu sanmayın. .Bunu da halen görevde olan sayın Belediye Başkanı Mustafa Güler’den başkası gerçekleştiremez. Ben başkana,belediye meclisinin sayın üyelerine,belediye encümenine ve çalışanlarına güveniyorum. Tavşanlı Belediyesi’nin şekeri,yağı,unu var. Helva mı yapamayacak? .
Eğer bu gerçekleşirse Tavşanlı Cumhuriyet Meydanı Kütahya’nın en büyük meydanlarından birisi haline gelecektir.i Bu meydanda . 15 bini aşkın bir kalabalık toplanabilecektir Bu meydan Cumhuriyeti’mizin 100 yılına yetiştirilirse tadından yanına varılmaz. Haydi rastgele!.
Sevgili Mustafa Güler ölümsüz olmak istiyorsa bunu yapmalıdır. Allah gecinden versin öldükten sonra da defteri hep açık kalacaktır.
