Darlık zamanında leblebi çoh yenir efendi?

Darlık zamanında leblebi çoh yenir efendi?
 

İstanbul Büyükşehir Belediyesine ait İSTDERGİ'de yayınlanan leblebi ile ilgili bir yazıya denk geldim. Çok güzel bir hikaye nakletmişler ben de bu hikayeyi siz değerli okuyucularıma nakletmek istedim. Havaların soğuk olduğu bir dönemde içinizi ısıtacak güzel bir hikaye. Buyurun...

Eski İstanbul’un soğuk kışları, evlerin büyük salonlarında yakılan mangalların başında geçerdi. Odanın belli yerlerine ayakları tersine döndürülmüş masalar konur, içine mangal yerleştirilir, masanın havada kalan ayaklarına ise kalın bir örtü yahut yorgan serilirdi. Bir nevi tandır haline gelen bu düzeneğin etrafında oturup dizlerine çektikleri yorganın altında ısınan ev halkının keyfine mangalın başına koydukları birer tas leblebi eşlik ederdi.¹

Tarihçi Halûk Y. Şehsuvaroğlu anlatıyor bu anıları... Kış günlerinin lezzetli refakatçisi leblebinin evin eşiğinden geçmeden önceki serüvenini ise Feridun Es’in kaleminden okuyoruz:

"Leblebimi gavuuuraaaa Dumanını savuuuraaa Haydi gızlar gidelim bize Leblebi yedirem size Leblebi yedirem size..

Elek gürültüsü... Kavrulan leblebilerin kokusu ve bu şarkı:

Bici bici bici bici Leblebiciii.
Leblebimi gavuuuraaa.. Dumanını savuuuraaa..

Akşam olmuştu.. Beyazıttaki Leblebiciler sokağı, evine dönen çarşı esnafı, eli mendilli, koltuğun altı çıkınlı, omuzu zembilli aile babaları ile dolup boşalıyordu. Kalabalık arasında tek gözlü boş sefer taslarını gazete kâğıtlarına sarıp sicimile sıkı sıkı bağlamış reji kızları da vardı. Leblebici dükkânlarından birinin önünde durdum. Dışarıda her yerde elektrikler yanarken leblebici dükkânında kısık bir petrol lâmbası ortalığa soluk kirli bir ışık dağıtıyordu. Leblebiciler büyük bir tencerenin etrafında diz çüküp çember olmuşlar, yemek yiyorlardı. Ben dükkândan içeriye girince içlerinden biri sofradan kalktı.. İstediğim leblebiyi tarttı.. Sofrada konuşuyorlardı:

— Hemşerim onun sözleri demirden leblebi gibi.. Yenilir yutulur şeylerden değil ki..

Kavanozlarda kırmızı, sarı, mavi, eflâtun, yeşil, turuncu şekerli leblebiler, küçük küçük baklava gesilmiş leblebi helvaları, gehribar sarısı leblebi unu, beyaz tuzlu leblebiler vardı. Onu biraz açıp söyletmek için:

— Maşallah çeşit tamam!. dedim.

Pos bıyıklarını yukarı çeken geniş bir gülümseme ile cevap verdi:

— İşler iyi hamdolsun...

Bu cevap pek tuhafıma gitti. İşte Dünya buhranından hiç müteessir olmayan yekâne ticaret...

— Yaaa... bu darlık zamanında.. Gülümsemesi daha genişledi:
— Darlık zamanında leblebi çoh yenir efendi?
— Neden?
— Neden olacak sıkıntıdan..
— Allah allah..
— Ne şaşıyon.. leblebiyi eğlencelih! diye satarlar, hiç duymadın mı ki? Darlık zamanında sıkıntısını yoh etmek isteyenler leblebiye el atarlar... Canın sıhıldı mı irahı içmez misin? Cara içmez misin? İşte leblebi de öyledir..
— Haaa.. Şimdi mesele anlaşılıyor.. İşler ne zaman arttı bakalım?..
— Dedik a.. Darlıhtan sonra. Evelden senede 10 çuval nuhudu zor harcardık. Şimdi maşallah 25-30 çuval harçattığımız oluyor..
— Allah versin, Allah versin.

Bir müddet sonra bahis umumileşti. Sofradakiler de söze karıştılar... Köşede oturan en ihtiyarları sanatın inceliklerini anlatmağa başladı:

— Leblebicilik ince iştir efendi. İşimiz daha çok iyi gidecek emme ah şu soğuk boncuklar..
— Soğuk boncuk da nedir?..
— Soğuk boncuk işte.. Bilemedin mi?.. Sakız leblebisi... Hani hükûmat bir liste yapmış, içeriye mal sohmuyormuş. Ne çare ki Sakız leblebisini unutmuşlar... Allahını seversen, sen bir müslüman çocuğuna benzeyorsun, tanıdığın hükûmat adamı varsa söyle şu soğuk boncukları içeriye sokmasınlar..
— Olur baba.. Hemen söylerim.. (...)”²

*Yapılan alıntılarda metnin orijinal hali korunmuştur. ³

DİPNOTLAR

1 Halûk Şehsuvaroğlu, “Eski kışlara dair”, 5.3.1963, Taha Toros Arşivi, belge no: TT502374

2 Hikmet Feridun, “Bici bici leblebici!.. Dünya buhranında hiç sarsılmayan yegâne ticaret: Leblebicilik”, Akşam, 26.3.1932.

3 https://www.istdergi.com/tarih-belge/ekonomik-buhranin-sanslisi-leblebi