Beyniniz düşünmek için değildir

BEYNİNİZ DÜŞÜNMEK İÇİN DEĞİLDİR.

Bu başlığı ben atmadım o yüzden hemen bana kurulmayın, bi okuyun:) 
Günümüz pandemi döneminde herkes evlere kapandı, herkes sürekli evde kalınca daha çok düşünmeye fırsatları oldu ama bu sürenin uzaması ile insanlar her konuda kendilerini suçlamaya ve kendilerini sorumlu tutmaya başladılar.

O zaman ben de Amerika'nın en ünlü Psikoloji Profesörü ve "Neuroscience/ Sinirbilim" uzmanı Lisa Feldman Barrett'in "Seven and a Half Lessons About the Brain / Beyin Üzerine 7.5 Ders" adlı son kitabından, New York Times için derlediği "Beyniniz düşünmek için değildir" başlıklı yazının Türkçeye çevirilmiş halini yayınlayayım dedim. Bu yazıyı iki (2) kere okuyunuz, lütfen. Buyurun...

*

500 milyon yıl önce minnacık bir yaratık, dünya tarihinin yönünü değiştirdi. İlk yırtıcı oldu. Her nasılsa civarında bir başka canlı olduğunu hti, ona doğru hareket etti. Yakaladı ve yedi. Böylece Evrim denen süreçte "Avcılık" başladı Yüz milyonlarca yıl boyunca, canlılar, yani hem avcılar, hem de avlar, avlamak, ya da avlanmamak için geliştiler.
Yakalamak, ya da korunmak için silahlar geliştirdiler.
Bunun sonucu, bazı yaratıkların vücutlarında bir kumanda merkezi oluştu.
Beyin!.
En gelişmiş beyin insanlardaydı.
Şimdi size beynimizi anlatacağım.
Beynin en önemli görevi sanıldığı gibi düşünmek değildir.
Beynin esas görevi, sizi canlı tutan, iyi ve sağlıklı yaşamanızı sağlayan sistemi yönetmektir.
Her ne kadar son araştırmalar, beynin çeşitli düşünce ve duygular ürettiğini gösterse de, bu organın çalışmasının çoğu, vücudun yaşamsal ihtiyaçlarını düzenleme üzerinedir.
Beynin bu tür çalışmasının çoğu zaman farkına bile varmazsınız.
Mesela, her sabah uyandığınızda, vücudunuzun, sıcak yatağın dışına sürüklenmek için enerjiye ihtiyacı vardır.
Beyin, siz uyanır uyanmaz, damarlarınıza hemen cortisol adlı hormonu pompalar.
Bu hormon, kanınızda bulunan glikoz adlı şekerin yanmasını ve vücudun hızla enerji üretmesini sağlar.
Beyin vücudun ihtiyaçlarını bir bütçe uzmanı gibi hesaplar.. Bir hesap uzmanı gibi, sahip olduklarınızı ve harcamalarınızı dengeler. Vücudun neyi, ne zaman, ne kadar kullanacağına karar ve emir verir.
Her eylem, vücuttaki mevcut kaynakları harcar. Ayağa kalkmak, yürümek, koşmak, öğrenmek için hep vücut hesabından çekilenler kullanılır. Kaynaklarınızı besleyen eylemler de vardır tabii. Yemek gibi, uyumak gibi.. Bunlar da vücut hesabına yatırılanlardır. Beyin, işte asıl bu, yatırılan ve çekilenleri yönetmek ve dengelemek işini yapar.
Beyin bütçesini yönetmenin bilimsel adı Allostatis'tir. "Vücut ihtiyaçlarını, o ihtiyaç daha doğmadan otomatik olarak tahmin ederek hazırlık yapmak" anlamına gelir.
Mesela, diyelim susadınız ve bir bardak su içtiniz. Bu suyun kan dolaşımınıza ulaşması yarım saat sürer. Ama siz bardağı ağzınızdan çektikten birkaç saniye sonra, susuzluğunuzun geçtiğini hissedersiniz. Peki bu hızı sağlayan nedir?. Beyniniz!. Beyin geçmiş deneyimlerinden, vücudunuzdaki su deposuna ilave gelen o bir bardak su sayesinde az sonra metabolizmadaki su eksikliğinin tamamlanacağını bilir ve içtiğiniz suyun damarlarıza ulaşmasını beklemeden, susuzluk hissinizi yok eder.
Yaşadığınız her mutluluk ya da öfke, ya da dehşet hissi, gördüğünüz her şefkat, ya da duyduğunuz hakaret, atılan taş doğrudan beyninizin bütçe hesaplarına gider. Beyin hemen oluşan vücut ihtiyaçlarının giderilmesi için talimat çıkarır.
Şuna dikkat edin..
Çoğu zaman, fiziksel ve ruhsal sıkıntılarımızı karıştırırız.
Mesela.. Yediğimiz kötü bir şeyden sonra fena halde ağrımaya başlayan karnımız bizi bir mide uzmanı doktora gönderir.
Ama ayni hissi ruhsal bir olaydan sonra da duyabiliriz. Mesela, çok sevdiğimiz birinden ayrıldıysak, eşimizden boşandıysak, gene kendimizi, midemizi iyi hmeyiz.
Bu defa ruh doktorundan randevu alırız. Birinde sorun fiziksel, öbüründe ruhsaldır, çünkü.
Oysa beynin bütçe yönetiminde sıkıntının fiziksel, ya da ruhsal olması fark etmez.
Endişe karın ağrısına sebep olmaz. Ama beyin insanda fiziksel rahatsızlık hali yapar.
Sadece ruhsal sebeple oluşan "İyi hmeme" hali de yoktur. Çünkü her türlü ruhsal sıkıntının kökeninde mutlak vücut bütçesindeki fiziksel bir eksik vardır.
Alınan derin bir nefes, ya da uzanıp bir uyku çekmenin, psikolojik dediğimiz sorunlarda mucizeler yapması bundandır.
Çok sıkıntılı günler yaşıyoruz. Vücut bütçemizden büyük açıklar veriyoruz.
Pandemi yüzünden büyük endişeler duyuyorsunuz. Tamam.. Savaşa devam için motivasyonunuzu bile kaybetmişsiniz.
Tamam.. Ama şimdi duruma bir de "Vücut bütçesi" açısından bakın bakalım.
Sıkıntınızın sebebinin bir bakıma fiziksel olduğunu düşünürseniz, yükünüz hafiflemez mi?.
Kafanıza çok tatsız, mesela "Bu çılgınlığa artık tahammül edemeyeceğim" gibi bir ruhsal düşünce geldiğinde "Dün gece iyi uyudum mu?. Acaba vücudumun suya mı ihtiyacı var?. Biraz yürüsem mi?. Bir arkadaşımı arayıp konuşsam mı?.
Vücut bütçemden bir iki şey harcasam mı.." benzeri basit fiziksel bir çözüme geçin hemen.
Bir oyun önermiyorum.. "Yeni yaptığınız fiziksel eyleme bağlı heyecanınızın size kılavuz olması çözüm sağlar" diyorum..
"Parmaklarınızı şaklatın. Tak.. Bitti" demiyorum. "Bakış açınızı değiştirin, depresyonunuz biter" gibi bir iddiam da yok.
Teklifim, "Beyniniz şu anda neyle meşgul, onu anlarsanız, bulacağınız basit bir çözümle kendinize bir rahatlık sağlarsınız"dan ibaret.
Beyniniz düşünmek için değildir.
Düşüncelerden hayallere her şeyde yapılan bu cambazlığın basit çözümler getirmesi, vücut bütçesinin kullanımı sayesindedir.
Bu açıdan bakın, yaşadığımız günlere akıllıca adapte olun. O zaman kendinize, bu zor günlere çok güçlü direnmenizi sağlayacak bir kaynak bulacaksınız..

*
Çeviri: Deneyimli gazeteci Hıncal ULUÇ
 

TEBESSÜM
Temel her ama her şeyden endişeleniyor, buluttan nem kapıyor, hayatı kendine zehir ediyordu.. Sonunda bir ruh doktoruna gitti.. Doktor çözümü buldu.
"Kendine profesyonel bir endişeci, merakçı tut. Senin yerine o merak eder, endişelenir, sen rahat edersin.." Bir hafta sonra Temel'i kahvede pür neşe gören Dursun "Hayırdır, ne oldu sana, bu ne keyif" diye sorunca Temel Doktoru anlattı ve "Kendime bir endişeci tuttum. Benim yerime o merak ediyor artık" dedi..
Dursun "Kaça tuttun yahu, o adamı" diye sordu..
"Ayda 10 bin liraya" dedi, Temel..
Dursun "Hadi ulen" dedi.. "O kadar parayı nerden bulursun ki sen?." "Umurumda mı" dedi, Temel.. "O düşünsün!."

SEVDİĞİM LAFLAR
"İnsan, iki küçük et parçasıyla ölçülür.. Kalbi ve dili!."
İmam Gazali