Borçalı Türklerinin Sorunları ve Çözüm Önerileri

Borçalı, Gürcistan’ın güneydoğu kesiminde, bugünkü Kvemo Kartli bölgesinde tarihsel bir yerin adıdır. Bu bölge asırlardır Türklerin yurdu olmuştur. Türkler Borçalı’nın ilk ve yerli halkıdır. Bununla ilgili eski Gürcü tarihi eserlerinde de aynı doğrultuda bilgilere rastlamak mümkündür. Orta çağlarda yazılmış olan “Kartlinin Tarihi” isimli eserde Borçalı’nın ilk sakinlerinin Hun Türkleri olduğu belirtilmiştir. Gürcistan’ın Marneuli, Bolnisi, Dmanisi ile Gardabani bölgelerinde yaşayan Borçalı Türklerinin sayısına ilişkin çeşitli rakamlar ortaya konulmaktadır. Bu bölgede 1990 yılında 1 milyon Türk nüfusunun yaşadığı belirtilmektedir. Tarihsel kaynaklarda Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla bölgede istikrarsızlığın hâkim olduğu ve Borçalı Türklerinin kaderlerine terk edildiği yönünde bilgiler yer almaktadır. Gürcülerin bölgede yaşayan Türklere yaptıkları baskı ve yıldırma politikaları sonucu bugün Gürcistan’da 1 milyonluk Türk sayısının yaklaşık 600.000 olduğu bilinmektedir. Bununla birlikte sosyal ve ekonomik sorunlar yüzünden çoğu Borçalı Türkünün Gürcistan dışında bulunduğu da önemle belirtilmektedir. Yazının bundan sonraki kısmında Gürcistan’da yaşayan ve bölgedeki Türkler ile ilgili çalışmalar yürüten, bölgedeki çeşitli Sivil Toplum Kuruluşları’nda idarecilik yapan Azerbaycan Türkü Tamir Süleymanov ile gerçekleştirildiğimiz mülakattan edindiğimiz bilgileri paylaşacağız:

Borçalı bölgesinde yaşayan Borçalı Türklerinin başta gelen sorunları arasında yüksek seviyede işsizlik, altyapı yetersizliği, eğitim durumu, içme ve sulama suyunun düzensiz tedariki, elektrik kesintileri ve arazi dağıtımı gibi hususlar yer alıyor. Kırsal bölgelerde bazı evlerin su tesisatı döşenmiş durumda ve çoğu köylü, su ihtiyacını doğal su kaynakları ve kuyulardan sağlıyor. Bu durum halk sağlığını olumsuz etkiliyor. Diğer taraftan, tarım alanlarının kullanımı konusunda verimli toprakların bulunmaması ve toprakların adaletsiz bir şekilde dağıtıldığı yönünde sorunlar bulunuyor. Su sorunu nedeniyle, sulama yapılamıyor ve toprak gün geçtikçe verimsizleşiyor. 1996 yılında Borçalı Türklerine ait topraklar, Gürcülere 49 yıllık bir kontratla kiraya verildi. 2004 yılında kiraya verilen arazilerin, kiralayanlar tarafından özelleştirilebileceği yönünde çıkarılan karar sonucunda Borçalı tarım arazileri, Gürcülerin mülkiyetine geçti. Sınır yakınında yaşayan birçok Türk ise, özelleştirme kapsamında Gürcülere nazaran çok daha küçük parseller edinebildiler.

-Eğitim-

Çoğu köyde anaokulu, sağlık merkezi ve kütüphane gibi kurumlar bulunmuyor ve köy okullarının büyük bölümü de yetersiz eğitim veriyor. Okullarda eğitim malzemesi yeterli değil ve okullara teknik malzeme temin edilmesine yönelik bütçeden pay ayrılmasına karşın, bu yardımdan Türk okulları faydalanamıyor. Diğer taraftan, Gürcistan Eğitim Bakanlığı’nın teşebbüsü ile kabul edilen yeni eğitim kanununa göre 2010 yılına kadar Borçalı’daki bütün okullarda Borçalı Türkçesi eğitiminin yerine Gürcü dili ile öğretime geçilecek olması da Türklerin aleyhine bir gelişme olarak nitelendiriliyor.

-Ticaret-

Gürcistan’daki Borçalı Türkleri, özellikle Azerbaycan’la yapmayı düşündükleri ticaret sırasında sıkıntılarla karşılaşıyor. Ürün satış ve alışında görevliler tarafından rüşvet isteniyor. Bankalar da kırsal bölgelere kredi vermekten kaçınıyor. Azerbaycanlılara ait şirketlerde ise ülkedeki Gürcüce zorunluluğu yüzünden Azerbaycan Türklerinin yerine Gürcüler görev yapıyor.

-Dil Meselesi-

Gürcistan’da resmi kurumlarda ve basın-yayın organlarında Gürcücenin geçerli olması ülkedeki diğer gruplar için sorun teşkil ediliyor. Ayrıca Gürcülerin haricindeki grupların çoğunun bu lisanı bilmemesi, medya alanında Gürcü hegemonyasını oluşturuyor. Gürcülerin haricindeki grupların birçoğu Gürcistan’daki gelişmelerden Rusya veya Azerbaycan medyası sayesinde haberdar oluyor. Gürcücenin zorunlu oluşu Gürcü hukuk sisteminin anlaşılamaması sorununu da beraberinde getiriyor. Yerel bürokratik yapılarda da Türkler, yeterli olarak temsil edilemiyor, çoğu personel Gürcüler arasından seçiliyor. Borçalı Türklerinin köylerinin adlarının bile Gürcü isimleriyle değiştirildiği ifade ediliyor.

Sonuç:  Hangi adımlar atılmalıdır?-

Öncelikle Türkiye ve Azerbaycan’ın yakın ilişkiler yürüttüğü Gürcistan yönetiminin ülkedeki Türklere yönelik bir takım kararlar alması sağlanmalıdır. Gürcistan yönetiminin ilk hedefi ülkedeki azınlık statüsündeki gruplarla bir iletişim yolu geliştirmek olmalıdır. Bunun yanında Gürcü yönetimi Borçalı Türkleri aşağıdaki adımları atmalıdır:

1)Eğitim alanında yeni imkânlar sunulmalı ve Türkçe eğitim için adımlar atılmalı, Medya konusunda, radyo ve televizyon kanallarındaki Gürcü haber programlarının eşzamanlı tercümesinin yapılarak bölgedeki Türklerin, Gürcistan’daki gelişmelerden anında haberdar olması sağlanmalı,

2)Gürcü yasaları Rusça ve Türkçe’ye tercüme edilerek mevcut yasaların Borçalı Türkleri ve diğer farklı gruplar için anlaşılabilir hale getirilmeli, 

3)Topraklarının büyük bir bölümü oldukça verimli olan Borçalı’daki çiftçilerin tarım makineleri satın alması için düşük faizli kredi imkânı tanınmalı, bu sayede Gürcistan ekonomisinin de canlılık kazanacağı görmezden gelinmemelidir.

Sonuç olarak yerel kaynaklarda yer aldığı gibi Borçalı Türklerinin yaşadıkları topraklardan kopmak istemediği aşikârdır. Gürcü yönetiminden beklentileri ise, Gürcistan’daki insan hakları ve azınlık haklarının uluslararası hukuk kuralları çerçevesinde korunmasına yönelik bu tür tedbirlerin alınmasıdır.